Πως τα social media επηρεάζει την ψυχολογία μας;
Απαντήσεις στο επιστημονικό άρθρο που ακολουθεί.
Γράφει η Ειρήνη Ντάκου
Συμβουλευτική - Ψυχοθεραπεία
Ενώ η εφαρμογή του Facebook δέχεται πολλές επευφημίες καθώς μεταλλάσει το κοινωνικό μας τοπίο συνδέοντας 500 εκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο, σημαντικές έρευνες φωτίζουν μια άλλη εικόνα.
Μελέτη του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν μέτρησε το πώς η χρήση του Facebook επηρεάζει τις δυο παραμέτρους του να νιώθει κάποιος καλά: πώς αισθάνεται στο εδώ και τώρα και πόσο ικανοποιημένος είναι με τη ζωή του. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η χρήση του Facebook προβλέπει αρνητικές μεταβολές και στις δύο παραμέτρους σε βάθος χρόνου.
Συγκεκριμένα, όσο περισσότερο κάποιος χρησιμοποιεί το Facebook σε μια δεδομένη χρονική φάση τόσο χειρότερα νιώθει αμέσως μετά αλλά και όσο περισσότερο χρησιμοποιεί το Facebook στη διάρκεια δύο εβδομάδων τόσο περισσότερο μειώνονται τα επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή του.
Στον αντίποδα, τα άτομα που έρχονται σε φυσική επαφή και επικοινωνία με άλλους δεν είχαν τα ανάλογα αρνητικά αποτελέσματα.
Εν ολίγοις, η μελέτη αναδεικνύει ότι το Facebook αποτελεί μια αναξιόπιστη πηγή ικανοποίησης των βασικών ανθρώπινων αναγκών για κοινωνική επαφή και αντί να βελτιώνει την αίσθηση του ατόμου ότι είναι καλά τελικά συμβαίνει το αντίθετο.
Αν το Facebook μας κάνει να αισθανόμαστε χειρότερα γιατί δεν μπορούμε να σταματήσουμε τον εαυτό μας από το να συνδεόμαστε στην πλατφόρμα του ξανά και ξανά;
Fear Of Missing Out
Ο σύγχρονος Αγγλικός όρος FOMO (Fear of Missing Out), που στα Ελληνικά σημαίνει Φόβος ότι μένουμε έξω από κάτι, ότι χάνουμε κάτι καλό που οι άλλοι (ποιοι άλλοι στ’ αλήθεια;) μοιράζονται ή συμμετέχουν, πιθανώς καλύτερο ή πιο ενδιαφέρον από το οτιδήποτε κάνουμε εμείς αυτή τη στιγμή.
Η συνεχής σύνδεση σε όποιο ή ταυτόχρονα σε πολλά μέσα κοινωνικής δικτύωσης (twitter, facebook, linkedin, κλπ) καταπραΰνει το φόβο αυτό.
Επιπλέον πολλά άτομα, κυρίως εφηβικής ηλικίας, θεωρούν ότι χρειάζεται να είναι διαθέσιμοι 24 ώρες το εικοσιτετράωρο στους φίλους τους γιατί οποιαδήποτε στιγμή κάτι μπορεί να συμβεί σε κάποιον. Ένα φλερτ, ένας τσακωμός στο σχολείο, ένας καβγάς με τους γονείς.
Ζητούν άμεση ικανοποίηση κι ανακούφιση σχετικά με ότι τους συμβαίνει. Θεωρούν αδύνατον να περιμένουν, όχι γιατί δεν μπορούν στην πραγματικότητα, αλλά γιατί τελικά δε χρειάζεται.
Στο διαταύτα η σχέση μας με την τεχνολογία των μέσων κοινωνικών δικτύωσης γίνεται βουλιμική: καταναλώνουμε όση περισσότερη μπορούμε απλά και μόνο επειδή μπορούμε. Οι ερευνητές προκρίνουν ότι η συμπεριφορά μας απέναντι στην τεχνολογία είναι ανώριμη και ως εκ τούτου προβληματική.
Δεν προάγει ούτε συμπληρώνει τη φυσική κοινωνική συμπεριφορά κι επαφή. Δεν εμπεριέχει διάκριση του τι είναι σημαντικό και τι όχι για μας, αντιθέτως οδηγεί σε σοβαρά συναισθήματα φόβου και άγχους τα οποία προσπαθούμε να κατευνάσουμε διαμέσου ενός ψυχαναγκαστικού ελέγχου του λογαριασμού μας.
Ποιοι είμαστε στ’ αλήθεια;
Έφηβοι αλλά και ενήλικες δημιουργούν μια πλασματική περσόνα με την οποία συνδέονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Το «χτίσιμο» της περσόνας γίνεται βάσει των αρχών αποδοχής από την κοινότητα: ομορφιά, νεότητα, κουλ ζωή, εντυπωσιακά χόμπι, πάρτι, διακοπές, κλπ. Ο κάθε χρήστης ψάχνει κάτι έξυπνο να ανεβάσει, κάτι που θα τραβήξει την προσοχή και πιο σημαντικά, κάτι που θα πάρει πολλά LIKE. Το κάθε like βιώνεται αφενός ως αποδοχή κι αφετέρου ως επιβράβευση.
Γνωρίζουμε παραταύτα ότι η πραγματική ζωή δεν είναι όπως όλα δείχνουν στο facebook. Η ζωή όλων συχνά γίνεται βαρετή, σκληρή, δύσκολη, μοναχική, χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Κι όμως σχεδόν κανείς δε γράφει πόσο μόνος νιώθει, δεν ποστάρει φωτογραφίες από μια βαρετή Κυριακή στον καναπέ, δεν μοιράζεται τα πραγματικά του προβλήματα.
Νιώθουμε χάλια βλέποντας την «ευτυχισμένη» ζωή των «φίλων» μας αλλά συνεχίζουμε απτόητοι το κρυφτό φτιάχνοντας κι εμείς μια ενδιαφέρουσα κι ευτυχισμένη εικόνα διαδικτυακού εαυτού. Η περσόνα που δημιουργούμε είναι συχνά ένας εξιδανικευμένος εαυτός που συνήθως απέχει παρασάγγας από την πραγματικότητά μας.
Η ανάγκη για αποκάλυψη
Έρευνα του τμήματος ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ πάει ένα βήμα παρακάτω φωτίζοντας και μια άλλη παράμετρο της προσκόλλησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν ότι η αποκάλυψη πληροφοριών για τον εαυτό μας ενεργοποιεί μια βιολογική επιβράβευση.
Η αυτό-αποκάλυψη συνδέεται έντονα με αυξημένη ενεργοποίηση σε εγκεφαλικές περιοχές που αποτελούν το μεσοφλοιικό σύστημα ντοπαμίνης που κοινώς σημαίνει ότι όταν κάποιος γνωρίζει ότι σκέψεις του ή στοιχεία από τη ζωή του γίνονται γνωστά σε άλλους ανθρώπους η επιβράβευση ενδυναμώνεται .
Η ανάγκη αυτή για αυτό-αποκάλυψη είναι βαθιά ριζωμένη στην ανθρώπινη υπόσταση και φυσικά δεν προκύπτει μόνο σε σχέση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όμως τα μέσα αυτά αποτελούν μια προσιτή σε όλους πλατφόρμα για (επιλεγμένη) αποκάλυψη προσωπικών στοιχείων προς μεγάλο αριθμό ατόμων και με άμεση ανατροφοδότηση.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ένα ποσοστό χρηστών μέσων κοινωνικής δικτύωσης φτάνει σε σημείο πραγματικής εξάρτησης ανάλογης με εκείνης σε εθιστικές ουσίες.
Εν τέλει, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάνουν μια χαρά τη δουλειά τους. Προσεγγίζουν εμπορικά σε καθημερινή βάση εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους γνωρίζοντας φυσικά τους βιολογικούς και ψυχολογικούς μηχανισμούς «εθισμού» των χρηστών τους. Το ερώτημα είναι τι κάνουμε εμείς ως χρήστες.
Πόσο ενήμεροι είμαστε για τους μηχανισμούς αυτούς και τι είμαστε διατεθειμένοι να θυσιάσουμε για την ικανοποίησή τους (με πολύ συγκεκριμένο τρόπο) χρησιμοποιώντας τα μέσα αυτά.
Ειρήνη Ντάκου
Συμβουλευτική - Ψυχοθεραπεία
Επαγγελματικός Προσανατολισμός
e-mail: info@psychology-athens.com
http://www.psychology-athens.com